Doç. Dr. Faruk Küçükdurmaz SANKO Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Ana Bilim Dalı Başkanı İdrarda kan görülmesi birçok hastalığın belirtisi olabilir. İdrarda kan saptanması durumunda, mutlaka araştırılması ve hangi sebepten kaynaklandığının ortaya konulması gerekir. HEMATÜRİ NEDİR? Hematüri, böbrekler, böbreklerden idrar kesesine idrarı taşıyan ve üreter adı verilen kanallar, idrar kesesi, idrar kesesinden dışarıya idrarı taşıyan ve üretra adı verilen idrar borusu ve erkeklerde prostat bezinden kaynaklanan çeşitli problemlere bağlı olarak ortaya çıkabilen bir bulgudur. İdrarda kan iki şekilde saptanabilir. Herhangi bir nedenle yapılan idrar tetkikinde mikroskop ile incelemede rastlanabilir. Buna ‘mikroskopik hematüri’ denir ve genellikle az miktarda kanın idrara karışması sonucu oluşur. Hastaların hekime daha hızlı ve panik halde başvurmasına sebep olan makroskopik hematür ise kişinin idrarında kanı görebileceği düzeyde ve daha fazla kan hücresinin idrara karışmasıyla oluşmaktadır. Bu durumda idrar pembe, kırmızı, çay rengi veya kahverengi olabilir.  Genellikle altta yatan önemli bir patolojiyi işaret eden makroskopik hematüride hastaların en az yarısında önemli bir ürogenital sistem hastalığı bulunur. Bu nedenle, makroskopik hematürinin altta yatan nedenini belirlemek için mutlaka ileri değerlendirme yapılması gerekir.  İDRARDA KANAMAYA EN SIK YOL AÇAN NEDENLER İdrarda kanamaya en sık yol açan nedenler şunlardır: İdrar yolu iltihabı hastalıkları, bunların başında en sık sistit; prostat iltihabı ve kanseri, prostatın iyi huylu büyümesi gibi erkeklerde prostat hastalıkları; böbrek iltihabı ve kanseri gibi böbrek hastalıkları; böbrek ve idrar yollarındaki taş hastalığı ve mesane kanseridir.  Kadınlarda adet döneminde idrara kanın karışması yanlışlıkla idrar kanaması olarak değerlendirilebilir, o yüzden bu konuda dikkatli olunmalıdır. Bu durum idrarda kanama olduğunu göstermez. UYARILAR Kan sulandırıcı ilaç kullanımı da (aspirin de dahil) idrara kan karışmasına yol açabilir. Yoğun egzersiz sonrası idrarda kan saptanabilir, ağırlık kaldırmak veya aerobik egzersiz buna sebep olabilir. Böbrek ve idrar yollarının hasar gördüğü travmalarda ( trafik kazası, spor yaralanmaları, vb.) idrara kan karışabilir. İdrarda kan saptanması durumunda mutlaka araştırılmalı ve neden kaynaklandığı ortaya konulmalı. Hem idrar yolları sağlığı hem de genel sağlık açısından tedaviyi gerektiren bir durum varsa, zamanında teşhis ve tedavi edilmesi önemlidir.    İDRARDA KANAMAYA SEBEP OLACAK HASTALIKLAR İdrarda kanamaya sebep olacak hastalıkları şöyle sıralayabiliriz: - Sistit (mesane enfeksiyonu): Bu olgularda genellikle idrar yaparken yanma, sık idrara gitme, gece idrara kalkma, tuvalete zor yetişme gibi bulgular görülür. Sistit özellikle kadınlarda sık karşılaşılan bir durumdur. Genellikle antibiyotik ile kolaylıkla tedavi edilebilir. Menopoz sonrası dönemde ve cinsel olarak yeni aktif olan kadınlarda tekrarlamalar görülebilir. Böyle durumlarda yinelemeleri önlemek için hekim bazı önlemler önerecektir. Yukarıdaki tabloya titreme, ateş ve yan ağrısının eklenmesi, olayın basit bir sistit olmaktan çıktığının ve böbreklerin de iltihabi olaya karıştığının bulgularıdır. Bu durumda kişinin acil olarak bir uzmana başvurması gerekir. - Üriner sistem taş hastalığı: Karın yan tarafında bele vuran çok şiddetli ağrı, bulantı ve kusma ile birlikte olan idrar kanaması genellikle taş hastalığını düşündürür. Bu durumda taş hastalığını ortaya koymak için ultrasonografi yapılır ya da batın tomografisi çekilir. Taş saptanması durumunda taşın yerine ve boyutuna göre tedavi planlanır. - Prostat hastalıkları: Prostat erkek üreme sisteminde yer alan bir salgı bezidir. İltihaplandığı durumlarda sık idrara çıkma, idrarda yanma ve ağrı, ateş ve bunlara eşlik eden idrarda kanama olabilir. Yaşla birlikte prostat büyüyebilir ve erkeklerde ileri yaşlarda sıkça rastlanan bazı işeme problemlerine yol açabilir. Bu durumda da idrarda kan görülebilir. Erkeklerin en sık saptanan kanseri olan prostat kanserinde de idrarda kanama saptanabilecek bulgulardan birisidir. - Mesane kanseri: Kanamanın idrarda gözle görünecek kadar yoğun olması, özellikle de pıhtılar içermesi genellikle ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Böyle bir durumun bir kez yaşanması bile, asla ihmal edilmemelidir. Böbrek ve idrar yollarından kaynaklanan kötü huylu bir hastalığın belirtisi olabilir. Ülkemizdeki en sık kanserlerden biri olan mesane kanserinin en önemli belirtisi idrarda ağrısız kan görülmesidir. Özellikle sigara kullanımı olan bireylerde risk daha fazladır. - Böbrek kanseri: Sık olmamakla birlikte idrarda kan görülmesi böbrek kanserinin bulguları arasında yer almaktadır. Yine sigara kullanımı olan, obez veya hipertansif bireylerde böbrek kanseri riski daha yüksektir. TEŞHİS VE TEDAVİSİ Hekimi teşhis konusunda yönlendiren en önemli unsur, hastadan alacağı rahatsızlığa ait hikayedir. Kanamanın süresi, kanamaya eşlik eden bulguların varlığının tanıya giden yolda yol göstericidir. İkinci önemli aşama, kişinin fiziki muayenesidir, bunlardan sonra laboratuvar ve görüntüleme tetkiklerinden yararlanılır.  Tanıda İdrar ile ilgili ek bazı tetkikler, bazı kan testleri, idrar yolları ultrasonografisi – bilgisayarlı tomografisi veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) gerekli durumlarda hekim tarafından istenebilir. İdrar kesesinin içine ışıklı bir kamerayla bakılan endoskopik işlem (sistoskopi) ve biyopsi bazı durumlarda gerekebilir. Sonuç olarak idrarda kan saptanması önemli bir hastalığın belirtisi olabilecek ciddi bir bulgudur ve mutlaka değerlendirilmesi gerekir. Neden saptandıktan sonra uygun tedavi seçenekleri ile hastalığın ortadan kaldırılması hedeflenmektedir.